Żyć i przeżyć w Republice Czeskiej: Okupacja sowiecka 1968-1991

Każdy w Czechach pamięta tę datę: 21 sierpnia 1968 - wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego, początek okupacji sowieckiej.

W 2016 roku wydawca czasopisma Blesk przygotowało publikację Běž domů, Ivane (tj. Wracaj do domu, Ivanie) pełną zdjęć i ciekawych informacji dotyczącej tego okresu. Postaram się wam streścić, co tam znalazłam. Zaznaczam, że ja to tłumaczę, a nie przedstawiam mój punkt widzenia.

Wjazd obcych wojsk był dla obywateli Czechosłowacji prawdziwym szokiem. W Pradze, Libercu i innych dużych miastach pojawiły się czołgi na ulicach. Ludzie nie rozumieli czy wybuchła wojna, czy to jakieś ćwiczenia czy prowokacja. Zadawali sobie pytanie:"Dlaczego najechał nas Związek Radziecki, nasz sojusznik?"
W inwazji wzięło udział między 175 tys. a 500 tys. żołnierzy ze Związku Radzieckiego, NRD, Węgier, Bułgarii i Polski. Samych czołgów wjechało 6300, nie licząc pojazdów opancerzonych i ciężarówek. Reakcja zbrojna nie miała najmniejszego sensu. Była to siła militarna, która mogła unicestwić cały kraj.
Ludzie w ramach protestu wychodzili na ulice wyzywając nieproszonych gości, krzycząc, by odjechali. Kilka czołgów zapłonęło, na murach pojawiły sie napisy: "Běž domů Ivane, čeká tě Nataša" (tj. Wróc do domu, Ivanie, czeka na ciebie Natasza), czy "Okupanti ven!" (Okupanci precz!)
Opór narodu jednak z czasem ustał. Wojsko nie wyjechało, wręcz przeciwnie - osiedliło się na dobre. Do ludzi dotarło, że nic sie nie da zrobić, bo to może kosztować życie.

Żołnierze UW przez cały czas swojej obecności narobili ogromnych szkód i strat zarówno ludzkich, jak i materialnych. W pierwszych dniach inwazji zabitych zostało135 obywateli Czechosłowacji. Przez cały okres okupacji (1968-1991) liczba ta urosła do 267 osób. Prasa i telewizja usiłowała zataić informacje o popełnionych zabójstwach i wypadkach ze skutkiem śmiertelnym spowodowanych przez żołnierzy. Rodzinom ofiar nakazywano milczeć.
Szkody materialne, które wynikły na wskutek przyjazdu obcych wojsk szacuje się na około 14,772 miliardy koron (zniszczone drogi, mosty, budynki, pojazdy, szkody ekologiczne itp.)

Były osoby, które poświęcając wszystko, pokazały publicznie swój sprzeciw wobec inwazji. 25 sierpnia 1968 w Moskwie na Placu Czerwonym przeciwko napaści na Czechosłowację protestowało ośmiu Rosjan: dwie lingwistki, jedna studentka, jeden lingwista, pisarz, anglista, robotnik i fyzik. Protest trwał kilka minut, do przyjazdu KGB. Wszyscy dostali surowe kary: wieloletni pobyt w obozach pracy, więzieniach lub szpitalach psychiatrycznych.

Dramatycznym gestem protestu było samospalenie się Ryszarda Siwca na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie. Samospalenia dokonał także czeski student Jan Palach, a niedługo potem jego kolega Jan Zajíc. Do ofiar samospalenia dołączyli także Josef Hlavatý i Evžen Plocek.

Symbolem sowieckiej okupacji jest miasto Milovice. Tam stacjonował bowiem sztab generalny, najwięcej żołnierzyn i ich rodzin. Czesi mieszkający w Milovicach, wstydzili się przyznać skąd są, ponieważ zdarzało się, że i o nich mówiono Sowieci lub po prostu śmiano się z nich.

Dziś śladów po obecności wojsk sowieckich możemy doszukać się w ww.Milovicach (np. odrestaurowane generalskie wille), w miejscu o nazwie Mordová rokle, w mieście Míšov v Brdech (Atom Muzeum) i w bunkrach w miasteczku Bělá pod Bezdězem.

Z ciekawostek: Raz rozmawiałam ze znajomą, której dziadek był w latach sześćdziesiątych wykładowcą na Uniwersytecie Masaryka w Brnie. Był wielkim entuzjastą Związku Radzieckiego, cieszył się, że żyjemy w pokoju i w zgodzie, i że zawsze możemy liczyć na bratnią pomoc. Te ideały próbował zaszczepić swoim studentom. Po inwazji wojsk UW dziadek się załamał. Nie odzywał się przez dłuższy czas nawet do najbliższej rodziny. Jego ideologiczny świat runął. Kiedy rozpoczął się rok akademicki, nie stawił się w pracy. Już nigdy nie wrócił na uczelnię. Został w domu i zajął się ogródkiem.

Poniżej wklejam kilka zdjęć dokumentujących wydarzenia z sierpnia 1968.